بازرگانى


بازرگانى

 

ڤه‌گوهاستنا كه‌ل و په‌لان ب شه‌مه‌نده‌فرێ - ولايه‌تا واشنتن

بازرگانى ل ئه‌لمانيا، چه‌رخێ شازدێ زايينى

بازرگانى
ئانكو پێكگوهارتنا كه‌ل و په‌لان، يان خزمه‌تگوزاريان، يان هه‌ردووكان پێكڤه‌. ئه‌و جهێ بازرگانى تێدا دئێته‌ ئه‌نجام دان بشێوه‌كێ كلاسيكى دبێژنێ بازار (سيك) و ل پاشان په‌يڤا بازار بو په‌يڤه‌كا به‌رفره‌ د رامانا خودا و كو بازرگان دشێت كه‌ل و په‌لێن خو بڤروشيت د بواره‌كێ به‌رفره‌هدا نه‌ گرێدايى ب ئێك جهڤه‌. تێدا بازاركرن دئێته‌ كرن ل سه‌ر بهايێ وى كه‌ل و په‌لى ئه‌ڤێ دێ هێته‌ فروتن و بها دهێته‌ دان ب پاره‌ى، كو جياواز دگه‌ل شێوازێ خو يێ كه‌فن يێ بازرگانيێ  كو ب شێوێ لێك گوهارتێ بى (كه‌ل و په‌ل به‌رامبه‌ر كه‌ل و په‌له‌كێ دى).
بازرگانى و لێكگوهارتن دشيان دايه‌ دناڤبه‌را دوو لايه‌نان دا بهێته‌ ئه‌نجام دان (بازرگانيا دوو لايه‌نى) يان پتر ژ دوو لايه‌نان (بازرگانيا فره‌ لايه‌ن).
پاره‌ هاته‌ دروست كرن ژ بو ئاسان كرنا كارێ بازرگانى و د سه‌رده‌مێ نوكه‌ دا كارتا ئه‌لكترونى و هه‌روه‌سا بازرگانيا ئه‌لكترونى ده‌ركه‌تيه‌ لتسهيل هه‌ رژ بو مه‌ره‌ما ئاسن كرنا كارێ بازرگانى و ئه‌نجام گه‌هاندنا كرينا بله‌ز.
بازرگانى ل بيابانا مه‌زن ل باكورێ ئه‌فريقيا كو گرنگيه‌كا ئابوريا زور هه‌بى ل ئه‌فريقيا و بشێوه‌كێ تايبه‌ت ل هه‌تا سه‌رده‌مێ ده‌ركه‌تنا بازرگانيا زه‌ريايى
گرنگيا بازرگانى

·        رێكه‌كا گرنگه‌ بو لڤينا ئابورى و پێكگهورينا كه‌ل و په‌لان.
·        بازرگانى سه‌رچاوێ داهاتى يه‌ بو گه‌له‌ك كه‌سان.
·        دئێته‌ هژمارتن تمام كه‌را پيشه‌سازيێ، پيشه‌سازى مفا نامينت بێى بازرگانى كو دبيته‌ ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام بيت ل سه‌ر به‌رهه‌مئينانێ.
·        دئێته‌ هژمارتن گرنگترين رێكا پێكگهورينا روشه‌مبيرى، كو بازرگان هاتن و چونێ دناڤبه‌را هه‌مى ده‌ڤه‌ران كو دبنه‌ نوينه‌رێن ولاتێن خو، و روشه‌مبيرى و كه‌لتورى، و مه‌زنترين به‌لگه‌ ل سه‌ر وێ چه‌ندێ بازرگانيكرنا بازرگانێن عه‌ره‌بێن موسلمان بو روژهه‌لاتا ئاسيا و موسلمان بوونا گه‌له‌ك نه‌ته‌وان ب رێكا وان بازرگانا.
·        گه‌له‌ك هه‌لێن كارى په‌يدا دكتكو ده‌زگه‌هێن بازرگانى بشێوه‌كێ گشتى پێدڤى گهله‌ك كه‌سانا كو كار تێدا بكه‌ن.
·        هوكاره‌كێ سه‌ره‌كيه‌ يێ بهێزكرنا ئابورێ ولاتان.

كارێ بازرگانى نه‌ كاره‌كێ ئاسانه‌، به‌لكو پێدڤى بگه‌له‌ك هه‌ولێن مه‌زن هه‌يه‌ ژ بو پێشئێخستنا وێ، و ژ يا هه‌ميێ گرنگتر گرنگى دان ب پيشاندانا كه‌ل په‌لى ، و هه‌روسا ريكلام كرنا وێ بشێوه‌ كێ دروست بو ده‌ڤه‌رێن به‌رفره‌ و ده‌رڤه‌ى ولاتى, هو هه‌روه‌سا ئاسانكرن كارێ بازرگانى ژلايێ ده‌وله‌تێ ڤه‌ بو ده‌رڤه‌.



بنه‌مايێن پێشڤه‌چوونا بازرگانى

بازرگانى پێدڤى ب گه‌له‌ك بنه‌ما هه‌يه‌ داكو به‌رده‌وام ببيت و باشتر و به‌رفره‌هتر لێ بێت، و ژ ڤان بنه‌مايان:

·        به‌رهه‌مئينانا كه‌ره‌سته‌ و كه‌ل و په‌لێن پێدڤى بو بازرگانيێ كو چ يێن گشته‌كالى بن وه‌ك گه‌نم و په‌مبى...، يان يێت دروستكرى وه‌ك ئسمه‌نت و جلك و ....، و بازرگانى نائێته‌ ئه‌نجام دان هه‌تا كه‌ل و په‌ل يێ ئاماده‌ نه‌بيت.
·        به‌رهه‌ڤكرنا رێكێن ڤه‌گوهاستنا كه‌ل و په‌لان ژ بو ڤه‌گوهاستنا وان ژ جهێ به‌رهه‌مئينانێ بو جهێ فروتنێ، و ئه‌ڤ رێكه‌ چێدبيت هشكاتى بن وه‌ك سياران و شه‌مه‌نده‌فرا، يان ده‌ريايى وه‌ك سه‌فينان, يان هه‌وايى وه‌ك فروكان.
·        دانانا بازاران كو تێدا كارێ بازرگانى بهێته‌ كرن، و ئه‌ڤ بازارا چ يێت راستى بن يان يێت ئه‌لكترونى لسه‌ر ئه‌نترنێتێ كو كارێ بازرگانى تێدا بهێته‌ ئه‌نجام دان.
·        دابينكرنا ئاسايش و ئاراميێ كو تێدا كريار و فروشيار ب ئارامى و بێ ترس كارێ بازرگانى بكه‌ن، و كو لده‌مێ نه‌ بوونا ئاراميێ، يكارێ بازرگانى بزه‌حمه‌ت دكه‌فيت و كێم بيت ژ به‌ر ترسا بازرگانان و كريار و قروشيارا ل سه‌ر گيانێ وان و مالێ وان.
·        ئابوره‌كێ بهێز ژ لايێ ولاتى ڤه و پشته‌ڤانى ژلايێ سه‌رمايه‌داران ڤه‌‌، كو سه‌رمايه‌دار دڤێت كارێ بازرگانى پێشبێخن.


رٍه‌هه‌ندێت مێژوويي بۆ سه‌رهلدان وپێشكه‌فتنا سه‌نته‌رێن بازرگانى:

مروڤى هه‌ر ژ كه‌ڤندا بازرگانى وسه‌ره‌ده‌ريێن بازرگانى زانينه‌ ئه‌و سه‌ره‌ده‌ريێن ئه‌وێن په‌يوه‌نديه‌كا موكوم گرێداين دگه‌ل كومه‌لَگه‌هى وكارتێكرن لێ هاتنه‌كرن  بوا پێشكه‌فتنا لێ هاتيه‌ كرن دڤى جڤاكيدا ب درێژاهيا چه‌رخان وشارستانيێت ژێك جودا وژئه‌نجاما ڤى چه‌ندا  هژماره‌كا شێوه‌ و وێنێن جودا ژا ده‌ركه‌فتن  هه‌تا گه‌هشتيه‌ ئه‌وا ئه‌و نوكه‌ لسه‌ر.
  بازارێن بازرگانى به‌رى زاينى دووشێوێن ژهه‌ڤ جودا وه‌ردگرتن نوكه‌ يا ئێكا گوره‌پانا ديار ويا دى رٍێكا ببان  ئه‌وا دكانكێن بچيك ل هه‌ردوو لايێن وى هاتينه‌ ب رٍێزكرن.
ئوجورا ئه‌فريقى: ئوجورا ئه‌و سه‌نته‌رىَ باژێرى بۆ سه‌نته‌را بازرگانى لێبوو وئه‌وژي ژورێن ( ئوده‌،مه‌زه‌لێن ) مه‌زنێن لاكێشه‌ يێن خودان ستين كو جهێن بازرگانى و ژورێن به‌رچاڤكرنا هه‌بوون.
شێوىَ رٍومانى: دباژێرێن رٍومانيادا بازار ل گوره‌پانێن سه‌ره‌كى هاتنه‌دانان ئه‌وێن ل دوور په‌رستگه‌ها دزڤرن وبۆ هه‌ر جوره‌كى ژجوران جهه‌كىَ تايبه‌ت بۆ هاته‌ دانان وبان لسه‌ر وان جهان هاتنه‌ ئاڤاكرن( لێ هاتنه‌كرن ) بۆ پاراستنا رٍێبوارا ژ وحه‌تاڤا بارانا.
چه‌رخێن ناڤين: گوره‌پانا بازارى ب دێرێڤه‌ هاته‌ گرێدان وجهه‌ك ناڤين ژ سه‌نته‌رى باژێرى وه‌رگرت ورێك ب شێوى تيشكان ژى ده‌ردكه‌تن وسه‌نته‌رىَ وان ئه‌ڤ گوره‌پانه‌بوو وب دوماهيك دهات ل ده‌ف ده‌رگه‌ها باژێرى.
بازارێن بازرگانى دبازارێن ئيسلاميدا:
چالاكيا بازرگانى د چه‌رخێن ئيسلاميدا  ب كومه‌كا دامه‌زراوانڤه‌ هاته‌ گرێدان "وه‌كاله‌" بنياتا وا  په‌يڤه‌كا فارسيه‌ ب واتايا جهێن بازرگانى وبازرگانان كه‌ل و په‌لێن( شمه‌كێن ) خو لێ به‌رچاڤ دكرن وئه‌وژى ئاڤاهيه‌كه‌ ل نيڤه‌كا وا ( فناء )  ئاڤاهيه‌كا مه‌زنا شێوه‌ لاكێشه‌ كو تێدا روبه‌ره‌كێ نافخويي يا ڤه‌كرى هه‌بوو به‌ره‌ف ئاسمانى بۆ روناهى وهه‌واگوركيا ولبن وى دكانكێن بچيك هه‌نه‌ و كو د ئاڤاهيدا دياردبن وكونێن مه‌زن هه‌نه‌ كو گرا هه‌نه‌ ولسه‌ر وان نهومه‌ك يان پتر بلند دبيت وتێدا ژورێن روينشتنا وبنداڤ هه‌نه‌ بۆ به‌رچاڤكرن تشتان (كه‌ل وپه‌ل ، شتومه‌ك )ان
- قيساريه‌ ئه‌وژى ئه‌و بازارن ئه‌وێن هژماره‌كا دكانكێن بچيك ب خوڤه‌ دگريت بۆ بازرگانيكرنا يا تايبه‌ته‌ بۆ بازرگانيكرنا جوره‌كا ديار ژ تشتان وئه‌وژي ئێك بوو ژ جورێن ديار بخوڤه‌ ودكان دناڤدا رێزدبن و وا ده‌رگه‌هێن ده‌ره‌كى هه‌بوون ب شه‌ڤ  دهاتنه‌ گرتن وهه‌رده‌م چارێك ئه‌و بازرگانێن دهاتن بسه‌ردكه‌فتن
- بازار  دوي ده‌ميدا ده‌ستواژه‌ك بوو ژ جاده‌كێ به‌رفره‌هيه‌كا ديار هه‌بوو ول دورماندورى وىَ دكان دهاتنه‌ رێزكرن كو هژمارا وان دگه‌هشته‌ نێزيكى 60 دكانكێن بچيك وژوى بازارى بازاره‌كا بچيك لق دبوو ئه‌وژى ده‌سته‌واژه‌كه‌ ژبازاره‌كا بچيك.

جادێن بازرگانى دوى ده‌ميدا جادێن بازرگانى ژگرنگترين توخمێن نه‌خشه‌دانانا بوون يێن كو ب نيشته‌جێبويانڤه‌ دهاتنه‌ گرێدان دباژێرا ئيسلاميدا ودكانان هه‌ردوو لايێن ڤان جادا دگرتن.

لێ بازارێن بازرگانى دچه‌رخا سه‌دا نوزدێدا ب گه‌له‌ك جوران ده‌ركه‌فتن:
ئێك: جادا بازرگانى يا داپوشاى) المغگى ) (arcade ) ل پاريس ل به‌شا ئێكێ دچه‌رخا سه‌دا نوزدێدا هاته‌ داهێنان ژبه‌ركو جهه‌كا پاراستى بوو يا داپوشيبوو ب رٍێڤينگا يا دير بوو ژ لڤينا هاتن وچونا وگوهورينێن كه‌ش و هه‌واى.
دوو: بازارا داپوشاى) المغطى )ژ ئه‌نجاما پێشكه‌فتنا ته‌كنولوجى شيان دان بۆ داپوشينا بازارى بازرگانى ب بانێن شيشه‌ى وئاسنى
سا: جها( المحل ) گشتى: ئه‌ڤ جورێن باژێرن بچيك  لسه‌ر  مه‌ودايا  رٍێكێن سه‌ره‌كى ده‌ركه‌ڤتن وژ هه‌مى جورێن تشتا به‌رچاڤكرى ژ به‌رهه‌مان پێك دهات و سه‌نته‌ره‌ك بوو بۆ زانياري وژيانا كومولايه‌تى.
چار: جهێ كرين وفروتنا يێن خودان به‌ش : وهزرا وى گرنگيا دده‌ته‌ هه‌بوونا هه‌مى پشكێن فروتنا دئاڤاهيه‌كى بتنێڤه‌.

چه‌رخا بيستا پێشكه‌فتنه‌كا مه‌زن دته‌كنولوجيايێدا ب خوڤه‌ ديت و وا چه‌ندا كارتێكرن لسه‌ر لايه‌نێن بازرگانى كر وكارتێكرنا وىَ دئه‌ڤا تێدا ديار دبيت:
1- جهێن كرين وفروتنا يێن خودان به‌ش : جهێن كرين وفروتنا يێن خودان به‌ش گه‌شه‌كرن وبوونه‌ گه‌له‌ك لێ جهێن وان يێن به‌را وان داگير دكرن( دگرتن ) كو جهه‌كا سه‌نته‌ربوو ديركه‌فت ودهێته‌ هژماتن سه‌نته‌ر وناماكر ل فيلادێلفيا.
2- سوپه‌ر ماركێت: پێشكه‌فتنا گه‌له‌ك كاتێكه‌ر دهێته‌ هژمارتن ب ده‌ركه‌فتنا جهێن كرين وفروتنى سوپه‌رماركێت وئه‌ڤ جها كرين وفروتنى گرنگيا دده‌ته‌ لڤينا فروتنێن بلند ورٍێژه‌يێن مه‌زن ژ شتومه‌كان وئه‌و گرنگيا دده‌ته‌ ديزاينه‌كا تايبه‌ت ياكو دبيته‌ ئه‌گه‌را ئاسانكرنا لڤينا هژماره‌كا مه‌زن ژ بكرا
سه‌نته‌رێن كرين وفروتنا ده‌ركه‌فتن ل سه‌ر شێوا كومه‌كا جهێن بازرگانى يێن هه‌ڤسه‌نگ بۆ رٍێكا دگه‌ل هه‌بونا جهێن چاڤه‌ رٍێكرنا ترومبێلان وچاڤدێريا جهێن كرين وفروتنا دهێته‌كرن ل ريا پشتا. پاشى ده‌ست پێكر ب وه‌رگرتنا شێوێن لسه‌ر پيتا I ولسه‌ر پيتا u . وپشتى هينگا هزرا ده‌ركه‌فتنا جها ده‌ربازبوونا (ممر ) بازرگانى ده‌ركه‌فت وژبه‌ر هندا سه‌نته‌را بازرگانى يا گرتى يا هه‌ڤچه‌رخ دهێته‌ هژمارتن وه‌ك لهه‌ڤگرتنا پێشڤه‌به‌ر بۆ جها كرين وفروتنا يا پشك جوراوجور ئه‌وا مێژويا وى دزڤريته‌ڤه‌ بۆ چه‌رخا سه‌دا نوزدا.

سه‌نته‌رێن بازرگانى يێن هه‌ڤچه‌رخ ( Super Market )
سروروشتا وان گوهورينێن ئه‌وێن دكه‌ڤنه‌ سه‌ر هه‌مى ژيانا هه‌ڤچه‌رخ دباژێريدا كارتێكرنا لسه‌ر پێشكه‌فتنا دناڤ هه‌مى بكارئينانێن پيشه‌يدا هه‌يه‌ وژوان  پێشكه‌فتنا بكارئينانا ئه‌ردى يێن بازرگانى وده‌ركه‌فتنا جورێن نوى ژكرين وفروتنان وسه‌نته‌رێن بازرگانى يێن نوى.
سه‌نته‌رێن بازرگانى يێن ڤان باژێن رٍۆژئاڤا ده‌ركه‌فتن پشتي باژێر به‌رفرهه‌ بووين ب به‌رفره‌هبوونه‌كا مه‌زن وتورومبێل هاتنه‌ دناڤ باژێراندا وه‌ك ئێك ژ ئامرازێن ڤه‌گوهاستنا يێن سه‌ره‌كى  ده‌ستنيشانكرن ده‌ركه‌فتنا ڤان سه‌نته‌ران ڤه‌دگه‌رته‌ڤه‌ بو ده‌وروبه‌رێن سالا1920 وهژمارا وان زێده‌بوو دسه‌رده‌مێن شێستا وحه‌فتێياندا
ئه‌وژى سه‌نته‌رێن بازرگانى يێن سه‌ربه‌خونه‌ گه‌له‌ك جاران ژ سنورێن ده‌ڤه‌را يێن ديار ژباژێرى ده‌ردكه‌ڤن ول جهێن خزمه‌تگوزارى لێ دهێنه‌كرن ب رٍێكێن ڤه‌گوهاستنا وگوره‌پانێن رٍاوه‌ستاندنا ترومبێلان خزمه‌تێن خۆ پێشكێشى هژماره‌كا مه‌زن يا نيشته‌جێبويان دكه‌ن وپێكهاته‌كا جوراوجور ژ شتومه‌كان به‌رچاڤ دكه‌ن دهێته‌ نياسين ب ( Super Market )

سه‌نته‌رێن بازرگانى يێن نوى دهێنه‌ هژمارتن  ب ئێك ژ پێكهاتێن پێكهات بازرگانى بۆ باژێرا دهوكا ئه‌وێن نوى ده‌ركه‌فتين هه‌روه‌كى ئێك ژوان سه‌نته‌ران هاته‌ڤه‌كرن ب ناڤا ( مازى ماركێت ) ل 10/11/1999 داكو رويه‌كا شارستانى يا نوى بده‌ته‌ باژێرى لێ سه‌نته‌را دووا ب ناڤا ( دهوك سه‌نته‌ر ) ه‌ ل 1/1/2002 هاته‌ ڤه‌كرن
سه‌نته‌رێن بازرگانى يێن نوى روبه‌را( 6760 )مترێن چارگوشه‌  بكاردئينن ژ روبه‌را بكارئينانا بازرگانى دباژێريدا رێژا (3,68% )ژ هه‌مى روبه‌را بازرگانى يا تاك پێك دئينن ودئێته‌ جوداكرن كۆ لديف هه‌مان شێوازێن ونوياتيێن فروتنا دچن ل دويف ئه‌وتشتى هه‌ى دسه‌نته‌رێن بازرگانى دباژێرێن رۆژئاڤادا وپێكهاته‌كا جوراوجور ژ شتومه‌كان به‌رچاڤ دكه‌ن ژ شتومه‌كێن خوارنا وفێقى وزه‌رزه‌وات هه‌تا نافمالى وئاميرێن كاره‌بايي يێن مالێ وجلوبه‌رگان.
ئه‌ڤ سه‌نته‌رێن بازرگانى پشكداريه‌كا مه‌زن دچالاكيا بازرگانيا تاكدا دكه‌ت دباژێريدا
ودهێته‌ پێشبينيكرن ئه‌ڤ پشكداريه‌ زێده‌بيت چ ب زێده‌كرنا هژمارا ڤان سه‌نته‌ران يان زێده‌كرنا روبه‌را بكارئينانا بازرگانى ئه‌وا بكاردئينن ب تايبه‌تى كو باژێر يا دقوناغه‌كا شارستانى يا نويدا دبوريت رۆژ بۆ رۆژا پێشكه‌فتنان دهه‌مى بواراندا ب خوڤه‌ دبينيت.