پاراستنا ژينگه‌هى
ده‌ستپێك:
دچه‌رخێن نيدا پێشڤه‌چونه‌كا مه‌زن بخوڤه ديتيه و ژيان ب ئاسان كريه لێ چه‌ندين مه‌ترسى بو پيسبونا ژينگه‌هى لديف خو ئيناينه و كارتێكرنێ لسه‌ر گيانداران دكه‌ن و پێشكه‌فتن و زيادبونا كارگه‌هێن به‌رهه‌مئينانێ بويه ئه‌گه‌رێ زێده‌بونا به‌رمايكان و غازاتێن پيس و ماددێن كيميايى ئه‌وێن كو ژ كارگه‌هێن مه‌زن دروست دبن و ئه‌ڤه دبيته ئه‌گه‌ر كو تيێكچونه‌كا مه‌زن د موازه‌نا ژينگه‌هيدا و كارتێكرنێ لسه‌ر هه‌مى جورێن گيانداران و روه‌كان دكه‌ت پاراستنا ژينگه‌هى ئه‌و كرياره‌نه ئه‌وێن كو هه‌يئه‌تێن حكومى يان منه‌ظه‌مێن سه‌ربه‌خو پێ رادبن بو پاراستنا پاقژيا ژينگه‌هى و كارتێكرنا مروڤان لسه‌ر ژينگه‌هێ، و بهو پاراستنا ژينگه‌هى هنده‌ك ديفچون ژلايه‌نێن هه‌يئاتانڤه دهێته كرن بو زانينا سيسته‌مێ ژينگه‌هى و هه‌روه‌سا سه‌رانسه‌رى جيهانێ و رادبن ب ده‌ستنيشانكرنا وان كريارێن مروڤى ئه‌وێن كارتێكرنێ لسه‌ر ژينگه‌هى دكه‌ن و دبنه ئه‌گه‌رێ تێكچونا ته‌وازنا ژينگه‌هى و كارتێكرنا وێ لسه‌ر جيلێن وى سه‌رده‌مى و جيلێن داهاتى و ئه‌ڤه‌ژى پێتڤى ب پێژڤه‌چونا زانستێيه يا كو نوكه ئه‌و زانسته تا راده‌يه‌كى ده‌ستنيشانكره هه‌يه.
گرنگيا پاراستنا ژينگه‌هى :
پاراستنا ژينگه‌هى بويه تشته‌كێ گرنگ د ژيانا هه‌مى گيانداران لسه‌ر رويێ ئه‌ردى ، و هنده‌ك گيانه‌وه‌ر ژبه‌ر ڤێ ئه‌گه‌رێن مه‌ترسيا نه‌مانا ره‌گه‌زێ وان يا هه‌ى و هنده‌ك گيانه‌وه‌ر هه‌نه دهێنه كوشتن داكو هنده‌ك پارچێن وى گيانه‌وه‌رى ب ده‌ست خوڤه بينن وه‌كى پيستێ وانا لێ گه‌له‌ك ژوانا مه‌ترسيا نه‌مانا ره‌گه‌زێ وان يا لسه‌ر هه‌ى . ئارمانجا پاراستنا ژينگه‌هى پاراستنا گيانه‌وه‌رانه و پاراستنا داهاتێن سروشتى يێن ئه‌ردى .
رێكێن پاراستنا ژينگه‌هى:
پاراستنا ژينگه‌هى ئێكه ژ ئارمانجێن گرنگ يێن هه‌مى ده‌وله‌تان كو بزاڤێ دكه‌ن كو بده‌ستخوڤه بينن ، و دويركه‌فتن ژ سروشته‌كێ پرى پيساتى و به‌رمايك، و هنده‌ك رێك هه‌نه كو بكاردئينن ژوانا:
1- دويركه‌فتن ژ سوتنا به‌رمايكان،ژبه‌ركو ديكێلا وێ بشێوه‌كێ مه‌زن كارتێكرنێ ل غيلافێ جه‌وى دكه‌ت.
2- دوركه‌فتن ژ هاڤێتنا به‌رمايكان ل جهێن عه‌شوائى ، به‌لكو دڤێت ل هنده‌ك جهێن ده‌ستنيشانكرى بهێنه هاڤێتن.
3- دويركه‌فتن ژ ب كارئينانا غازا پترولى و بكارئينانا هنده‌ك ژێده‌رێن دى ژپيش وێڤه وه‌كو بكارئينانا فه‌حمێ (الفحم).
4- دوركه‌فتن ژ بكارئينانا مه‌كينێن كاره‌بايى ئه‌وێن كه‌ڤن ئه‌وێن كو كاركرنا وانا كارتێكرنێ ل پيسبونا ژينگه‌هى دكه‌ن.
5- دوباره دروستكرنا به‌رمايكان، كو ئه‌ڤ صيناعه دده‌مێ نهادا گه‌له‌ك به‌ربه‌لاڤبويه و باشترين رێكه بو مفا وه‌رگرتن ژ وان به‌رمايكان ئه‌وێن تێنه هاڤێتن و دوباره چێكرنا وان .
6- دورئێخستنا صيناعاتێن مه‌زن ژ باژێرى بو جهه‌كێ گونجاى.
پێكهاته‌يێن سيسته‌مێ ژينگه‌هى:
1- پێكهاته‌يێ نه گياندار: وه‌كو هه‌وا و روناهى و گه‌رماتى و ئاخ و مادده.
2- ێكهاته‌يێن به‌رهه‌مئينانێ: وه‌كو رووه‌ك ، كو به‌رهه‌مێن خو ئه‌وبخو به‌رهه‌م دئينيت و ئوكسيدێ كاربونى يێ دووێ ژ هه‌وايى دكێشيت و ئاڤێ ژ ئاخێ دڤه‌خوت و روناهيێ ژ روژێ دكێشيت و به‌رهه‌مى بوانا دده‌ت.
3- پێكهاته‌يێن تێچونێ: ئه‌و پێكهاته‌نه ئه‌وێن كو ئه‌وبخو به‌رهه‌مێ خو دروستناكه‌ت به‌لكو به‌رهه‌مێ خو برێكا هنده‌ك تشتێن دى دده‌ت وه‌كهو وان گيانداران ئه‌وێن كو رووه‌كى دخون و ئه‌و گياندارێن كو گوشتى و رووه‌كى دخون وه‌كو مروڤ.
ئه‌گه‌رێن پيسبونا ژينگه‌هى :
1- زێده‌بونا رێژه‌يا مروڤان بتايبه‌ت ل ده‌وله‌تێن پاشكه‌فتى و ئه‌وێن كو به‌رهه‌مى نا چێكه‌ن ، كو دبيته ئه‌گه‌رێ په‌يدابونا تێكچونه‌كێ دناڤبه‌را رێژه‌يا نيشته‌جێبونا وان و وان به‌رهه‌مێن كو ئه‌و به‌رهه‌م دئينن و پێتڤيێن وان تيرنابن.
2- پێشكه‌فتنا كارگه‌هان ئه‌وين كو هێزه‌كا مه‌زن ژ سروشتى دكێشن و پيسدكن و هنده‌ك ژوان كارگه‌هان هنده‌ك ماددان دروست دكه‌ن كو بسه‌ناهى ژنافناچن و نا حه‌ليێن.
3- ئه‌و رويدانێن كو ژ ئه‌گه‌رێن ڤه‌گوهاستنا نه‌فتێ دروست دبن و ئه‌وێن دبنه ئه‌گه‌رێ كوشتنا وان گياندارێن كو دناڤا به‌حران دژين ،يان ئه‌و ئه‌شيعا مه‌ترسيدار ئه‌وا كو ژ غيلافێ ئه‌ردى ده‌ردكه‌ڤيت و كارتێكرنێ لسه‌ر پيسبونا ژينگه‌هى دكه‌ت.
4- ده‌رمانێن كيميائى : كو دهێته بكارئينا بو باشتركرنا به‌رهه‌مێ چاندنێ ،لێ ده‌مێ بشێوه‌كێ مه‌زن و نه دروست بكاردئينن دبيته ئه‌گه‌رێ ژنافچونا رووه‌كان.
5- هاڤێتنا به‌رمايكێن كارگه‌هان بشێوه‌كێ نه دروست و ل جهه‌كێ نه دروست كو دبيته ئه‌گه‌رێ پيسبونا ژينگه‌هى
ژێده‌ر
Kocherr.blogspot.com
