نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار
نڤێسينگه‌ها بێوار

دارشتن لسه‌ر خواندنێ


خواندن

خواندن ئێكه‌ ژ بوارێن هه‌ره‌ گرنگێن ژيانا مروڤى ، گه‌له‌كجاران دگه‌له‌ك كلتوراندا سنورێن زانينا مروڤى دگه‌ل خواندنێن كلتورى تێكه‌ل دكه‌ن . لێ د راستيدا خواندن هه‌مى بواران بخوڤه‌ دگريت و خواندن تشته‌كه‌ كو سنورێن جوگرافى و نه‌ته‌وه‌يى و كلتورى تێپه‌ر دكه‌ت و دهێته‌ هژرماتن ژ گرنگترين بوارێن ژيانيێ ژبه‌ركو ب خواندنێ وه‌لات پێشدكه‌ڤيت و ژيانا تاكه‌كه‌سان روون دكه‌ت و ژبه‌رهندێ هه‌مى ديانه‌تان بگرنگى پيته‌ ب خواندنێ دايه‌ هه‌ر ل سه‌رده‌مێ ده‌ركه‌فتنا ناڤێ نوژدارى ئه‌ڤ هه‌ردوو په‌يڤه‌ نوژدار و خواندن دوو په‌يڤێن گه‌له‌ك نزيكى ئێكبون و د سه‌رده‌مێ نهادا خواندن گه‌له‌ك ب سه‌ناهى و پێشكه‌فتنا رێكا خواندنێ بخوڤه‌ ديتيه‌ ژبلى خواندنا په‌رتوكان ده‌ركه‌تنا ئه‌نترنێت و كومبيوته‌ر و موبايل...هتد هاريكاربويه‌ كو خواندن بسه‌ناهى بكه‌ڤيت و پێشبكه‌ڤيت.

دارشتن لسةر روشنبيرى


روشه‌نبيرى

رووشه‌نبيرى دوو جور هه‌نه‌ روشه‌نبيريا ماددى و روشه‌نبيرى هه‌ستى (معنوي)، و ئه‌ف هه‌ردوو جوره‌ كارتێكرنێ ل سلوكێ تاكه‌كه‌سى دكه‌ت د كومه‌لگه‌هێدا به‌هرا پتر روشبيرى برێكا خواندنێ و تێگه‌هشتنێ و شاره‌زاييا بنه‌ره‌تى و تاكه‌كه‌سى بده‌ست دكه‌ڤيت و هه‌روه‌سا سه‌ره‌ده‌ريا مروڤى دگه‌ل كه‌سێن دى ژبه‌ر هندێ روشنبيرى سيفه‌ته‌كه‌كا تايبه‌ت پێشكێشى مروڤى دكه‌ت جياواز دگه‌ل كه‌سێن دى هه‌روه‌سا روشنبيرى كارتێكرنێ حه‌تا د ئاڤابونا ده‌وله‌ته‌كا سه‌ركه‌فتى و پێشكه‌فتى دكه‌ت ئه‌گه‌ر د ده‌وله‌ته‌كێدا روشنبيرى تێدا هه‌بيت ئه‌و ده‌وله‌ته‌ چجارا لاواز نابيت و هه‌رده‌م دێ به‌ره‌ف پێشڤه‌چن داكو پتر روشنبيريێ بده‌ينه‌ پێناسه‌كرن روشنبيرى هه‌ر جڤينه‌ك و پێشكه‌فتنه‌كه‌ دناف كومه‌لگه‌هێدا بگره‌ ژ زێده‌بونا كه‌سێن خوانده‌ڤا و به‌لافبونا علم و تێگه‌هشتنێ و سلوكێ ئاخفتنێ دگه‌ل ئێك و جێبه‌جێكرنا كارێ خو بشێوه‌كێ دروست وه‌كو فه‌رمانبه‌ر و ماموستا و قوتابى و ئه‌نجامدانا چالاكيان بو پتر به‌لافكرنا علم و مه‌عريفه‌تێ دنافلا كومه‌لگه‌هێدا ...

دارشتن لسه‌ر قوتابى

قوتابى


گرنگيدان ب كريارا زانست و فێركرنێ ژ گرنگترين كارانه‌ كو پێتڤيه‌ لسه‌ر ده‌وله‌تێ گرنگيێ پێ بده‌ت داكو پێشبكه‌ڤيت و جيله‌كێ بهێز ئاڤابكه‌ت مه‌لا مسته‌فا دگوتنه‌كا خودا دبێژيت قوتابى سه‌رێ رومێيه‌ د هه‌مى شورش و جه‌نگادا مه‌ره‌مژێ ئه‌گه‌ر قوتابيێ زيره‌ك و شاره‌زا هه‌بيت لناڤا وه‌لاته‌كيدا ئه‌و وه‌لاته‌ ب علم و زانست و زانينا خو لسه‌ر دوژمنێ خو پێشكه‌يت و دوژمن چجارا نه‌شێت خو لبه‌ر سنگێ وى وه‌لاتى بگريت له‌ورا پێتڤيه‌ لسه‌ر مه‌ قوتابيان گرنگيه‌كا مه‌زن بده‌ينه‌ قوتابخانه‌ و ماموستايێ خو داكو پاشه‌روژه‌كا گه‌ش مه‌ هه‌بيت .  

برامج























________________________________________________






















________________________________________________






















________________________________________________













(+30012012732+







________________________________________________





















________________________________________________





















________________________________________________





















________________________________________________























________________________________________________








________________________________________________










________________________________________________





F6.5




________________________________________________






________________________________________________










________________________________________________




Button






________________________________________________











________________________________________________




دارشتن لسه‌ر ئێكگرتن

دارشتن لسه‌ر ئێكگرتن

ئێكگرتن و سه‌ركه‌فتن دوو په‌يڤن ب رامانێن جودا لێ گرێدانه‌كا بهێز دناڤبه‌را وان دا هه‌يه‌, سه‌ركه‌فتن ئارمانجه‌ بو هه‌ر كرياره‌ك و پێنگاڤه‌كا ئه‌م د ژيانا خودا پاڤێن, ژ بو گه‌هشتنا سه‌ركه‌فتنێ دهه‌ر كاره‌كى دا ئه‌م پێدڤى ب گه‌له‌ك تشتا دبين وه‌ك هزره‌كا باش و پلانه‌كا باش و كاركرن ب شێوه‌كێ درست و گه‌له‌ك خالێن دى... , خاله‌كا گرنگ كو مروڤ پێ بگه‌هيته‌ سه‌ركه‌فتنێ ئێك گرتنه‌ ژبه‌ر گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران ئه‌م دشێن ئێك گرتنێ بدانين هێما بوسه‌ركه‌فتنێ, مه‌زنان ژ كه‌ڤندا گوتيه‌ ده‌سته‌كێ بتنێ ده‌نگ ژێ ناهێت, هه‌ر كاره‌كێ هه‌بيت ب هاريكاريێ و ئێك گرتنێ دێ گه‌له‌ك ب سانه‌هيتر كه‌ڤيت هه‌ر ئارمانج و هيڤيه‌ك هه‌بيت ب ئێك گرتنێ دێ ئه‌و ئارمانج و هيڤى نێزيك تر لێهێت, نهێنيا گرنگيا ئێكگرتنێ دهه‌ر كاره‌كى دا, هاريكارى كرنا‌ ئێك و دوو يه‌ دناڤبه‌را ئه‌ندامێن به‌ژدار د كارى دا و پشته‌ڤانى كرنا ئێك و دوو و كێمكرنا هه‌ڤركيێ دگه‌ل ئێك ژبو ئارمانجا سه‌ره‌كى كو ئه‌و ژێ سه‌ركه‌فتنه‌ و ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنه‌ بو هه‌ميانه‌, بێ گومانه‌ كو ئێكگرتن يا باشه‌ به‌لێ تا چه‌ند راده‌ ؟ هه‌تا وى راده‌ى ببيته‌ رێكا ئێكانه‌ يا سه‌ركه‌فتنێ و بێ وێ سه‌ركه‌فتن نابيت ؟ بلا ئه‌ز به‌رسڤێ لسه‌ر ڤێ چه‌ندێ نه‌دم گه‌له‌ك نموونه‌ يێن هه‌ين دێ ژمن باشتر به‌رسڤا ڤێ چه‌ندێ ده‌ن, ولاتێن عه‌ره‌بى و دوو به‌ره‌كيا وان گه‌هاندينه‌ ئاسته‌كى كو ناڤێ عه‌ره‌بان ب نه‌زانينێ بچيت و ده‌وله‌تێن داكه‌تى بن دگه‌له‌ك بواراندا, به‌رامبه‌رى وێ ولاتێن ئێكه‌تيا ئه‌وروپى جوره‌ ئێكگرتنه‌ك ئه‌و  ولاته‌ گه‌هاندنه‌ ئاستێن بلند ژ پێشكه‌فتنێ و سه‌ركه‌فتنێ, ئه‌ز دشێم گه‌له‌ك سه‌ر ئێكگرتنێ بنڤێسم به‌لێ چه‌ند درێژ بكم دێ پتر ديار بيت كو ئێك گرتن ژراست هێمايێ سه‌ركه‌فتنێ يه‌ نه‌ بتنێ گوتنه‌كه‌.
============================================
دارشتن لسه‌ر ئيك كرتن 
دارشتن لسةر ئيككرتن 
دارشتن ل سةر ئيك كرتن 
دارشتن ل سه‌ر ئيك كرتن 
دارشتن لسه ر ئيك كرتنئ
ئێك گرتن 


دارشتن لسه‌ر قوتابخانه‌


خوێندنگه‌ ده‌زگه‌هه‌كه‌ خوێنده‌كاران فێرى خواندنێ و نڤێسينێ و ره‌وشتى دكه‌ت، و خوێندنگه‌ه دابه‌ش دبن بو چه‌ند جوره‌كا (حكومى, ئه‌هلى, و تايبه‌ت), و هه‌روه‌سا دابه‌ش دبت بو چه‌ند ئاسته‌كا لديڤ سيسته‌مێ هه‌ر ولاته‌كى ل هه‌رێما كوردستانێ دابه‌ش دبيت بو دوو قوناغان: قوناغا بنه‌ره‌تى كو تێدا خوێنده‌كار نه‌ه سالان دخوينيت (ژ پولا ئێكێ تاكو پولا نه‌هێ) و باوه‌رناما بنه‌ره‌تى وه‌ردگريت، و قوناغا دووێ قوناغا ئاماده‌يى يه‌ كو تێدا خوێندكار سێ سالان دخوينيت (ژ پولا ده‌هێ تاكو پولا دوازدێ) و باوه‌رناما ئاماده‌يى وه‌ردگريت كو ئه‌و ژێ دابه‌ش دبيت بو دوو به‌شان (زانستى و وێژه‌يى)، و ل قوتابخانان سيسته‌مێ ئێك جل و به‌رگى هه‌يه‌ ژبه‌ركو دا دياردا ژێك جودايكرنا قوتابيان نه‌بيت. خوێندنگه‌ه گه‌له‌ك تشت تێدا هه‌نه‌ ژوانان پولێن خوێنده‌كاران كو تێدا وانان وه‌ردگرن و هه‌روه‌سا ته‌خته‌ره‌ش و په‌رتوكێن سيسته‌مێ خواندنێ و نه‌خشه‌ و گه‌له‌ك پێتڤيێن دهى يێن خواندنكاران، هه‌روه‌سا تاقيگه‌هێن زانستى و ژوور و ئاميرێن هونه‌رى تێدا هه‌نه‌، و هه‌رتشته‌كێ خوێنده‌كار هه‌وجه‌ ببيتێ بو گه‌هشتن ب ئارمانجا خو. خوێندنگه‌ه ئێك ژ ژێده‌رێن روناهيێ يه‌ بو مێشك و چاڤێت مه‌؛ هه‌روه‌سا ئێك ژ رێكانه‌ بو په‌يداكرنا هه‌ستا نه‌ته‌وايه‌تى و ئاشنا بين ب ديروك و خه‌باتا نه‌ته‌وێ خو و پێنگاڤ هاڤێتنه‌كا پێدڤيه‌ بو پاشه‌روژه‌كا گه‌شتر، هه‌روه‌سا وه‌رگرتنا پێزانينێن بنه‌ره‌ت ل سه‌ر رويدان و تشتێن گرنگ دگه‌له‌ك بياڤان دا, وه‌ك ئه‌گه‌رێن غه‌يرنيا هه‌يڤێ و زڤرين و لڤينێن عه‌ردى و گه‌ردونى، و خوێنده‌كار پێزانينان ل سه‌ر گه‌له‌ك رووه‌ك و گيانه‌وارن وه‌ردگريت كو دگه‌ل مه‌ ل سه‌ر فى عه‌ردى دژين, و تيێدا خوێنده‌كار فێرى ماتماتيكێ دبيت و كريارێن ژمێريارى وه‌ك كومكرن و ژێبرن و لێكدان و دابه‌ش و هه‌تا دوماهيێ كو مفايه‌كێ زور دگه‌هينته‌ خوێنده‌كارى دهه‌مى قوناغێن ژيانا وى دا. كو پێتڤيێن سه‌ره‌كى نه‌ دژيانێدا دهه‌ميا بياڤان دا, خوێندنگه‌ه بنگه‌هێ روشه‌مبير كرنا خوێندنكاران و جفاكيه‌. ژ به‌ركو خوێندنگه‌ه چريسكا بو (دختور و ئه‌ندازيار و سياسه‌ت مه‌دار و ماموستا ...) كو تێدا به‌ره‌ڤ وان هيڤيا ڤه بچن‌. نه‌ بتنێ خوێندنكار فێرى بابه‌تێن زانستى دبت د خوێندنگه‌هێ دا به له‌اكو گه‌له‌ك حه‌ز و ئاره‌زويێن خوێندنكاران تێدا به‌رچاڤ دبن و پێش دكه‌ڤن وه‌ك هونه‌ر وێنه‌كێشان و هه‌لبه‌ست نڤێسين و وه‌رزشێن جوره‌وجور و كارێن ده‌ستى و هه‌تا دوماهيێ. ئه‌و تشـێن ئه‌م ژ خوێندنگه‌هێ فێر دبين ژ ره‌وشت و فێربينان نائێنه‌ هژمارتن و لهسه‌ر مه‌ پێتڤيه‌ ئه‌م ب پارێزين، و پێتڤيه‌ خێزان و خوێندنگه‌ه پێكڤه‌ كار بكه‌ن بو تێگه‌هاندنا ڤان خوێندنكاران بو ئاڤاكرنا پاشه‌روژه‌كا گه‌ش و نه‌وه‌كێ روشه‌مبير، و گرێدان كومبينان دگه‌ل ده‌يك و بابێن خوێندكارى ژ بو ڤێ مه‌ره‌مێ، داكو ژ پاشه‌روژا جڤاكێ خو يێ پشت راست بين. 

دارشتن لسه‌ر هه‌له‌بچه‌

هه‌له‌بچه‌


هه‌له‌بچه‌ ئه‌و باژێره‌يه‌ كو ل { 16 } ئادارا { 1988 } ژ لایێ رژێما هه‌رفتیا به‌عسا سه‌دامی ڤه‌ و ب چه‌کێ قه‌ده‌غه‌کری کێمیایێ هاتیه‌ بۆمبه‌ بارانکرن و زێده‌یی { 5 } هزار شه‌هید چێبۆین و { 10 } هزار بریندار ژوانا بچيك لبه‌ر سنگێ دايكا خوه‌  و زه‌لام و ژنك و پيره‌مێر و كچ هه‌ر ژ سالا ئه‌و بۆیه‌ر چێبۆیی و هه‌تا نۆکه‌ کو ئه‌ڤه‌ ئه‌وکریارا هۆڤانه‌ پێکهاتی هه‌ر جهێ کورد و ئازادیخواز لێ بن هه‌لبچه‌ نه‌ هاتیه‌ ژ بیرکرن، و ئه‌و کریارا هۆڤانه‌ هاتیه‌ پرۆته‌ستوکرن و ده‌نگێ خۆ بڵند کر و دل سوژیا خۆ دا دیارکرن و ئه‌و که‌سێن کریار ئه‌نجام دایی رۆره‌ش و شه‌رمه‌زارکرن. هه‌له‌بچه‌ مه‌زنترين شه‌هيد داينه‌ هه‌ر ل ده‌ستپێكا هه‌بونا كوردا تا نها.پشتی سالا { 2003 } و ژ ناڤچونا رژێما به‌عسا هۆڤ و ژ نوڤه‌ کورد که‌فتنه‌ د پێڤاژویه‌کا نودا، و د عێراقه‌کا هه‌مو ئازاد و ده‌موکرات و فیدرالیدا ده‌ستهه‌لاتا خۆ سه‌ر یا کوردان پێکهات خه‌لکێ کورد ژیانا خۆ ژنۆڤه‌ ده‌ستپێكر .
====================================================
دارشتن لسةر هةلةبجة / دارشتن ل سةر هةلةبجة / دارشتن لسه‌ر هه‌له‌بچه‌ / دارشتن ل سه‌ر هه‌له‌بچه‌ /دارشتن لسه ر هه له بجه /دارشتن ل سه ر هه له بجه

زانين

زانين
ئه‌و تشتێ به‌رێ مه‌ دده‌ته‌ ژيانه‌كا گه‌ش و روناك زانينه‌ و مه‌ به‌ره‌ڤ هيڤى و ئارمانجێت مه‌ ڤه‌ دبه‌ت و به‌رێ مه‌ دده‌ته‌ باشيێ و دبته‌ ئه‌گه‌رێ بلند بوونا كه‌سايه‌تى هه‌ر كه‌سه‌كى هه‌ر برێكا زانينێ رێكا ژيانامروڤى و پاشه‌روژا وى ديار دبيت، هه‌روه‌سا زانين ئه‌و رێكه‌ كو مروڤى دير د ئێخيت ژ تارياتا نه‌زانينێ و ژ هه‌ژاريێ و هه‌روه‌سا هه‌ژاريا هزرى.زانين رێكا بلندبوونێ يه‌ بو كه‌سان و هه‌وه‌سا ملله‌تان هه‌ر ملله‌ته‌كێ دڤێت سه‌ربه‌خو بت و پێشبكه‌ڤيت و رێكا پێشكه‌فتنا وێ و سه‌رخه‌بوونا وێ و بهايێ وێ د زانينێدا دهێته‌ بده‌ست ڤه‌ ئينان، هه‌ر كه‌سه‌ك يان ملله‌ته‌ك زانست و زانين دناڤ دا بيت ئه‌و كه‌سه‌ يا ملله‌ته‌ دێ پاشه‌روژه‌كا گه‌ش بو خۆ مسوگه‌ركه‌ت برێكا وان عه‌قلان يێن هاتينه‌ تێركرن ب روناهيا زانست و زانينێ، گه‌له‌ك رێك يێت هه‌ين بو زانينێ و يا ژ هه‌ميا گرنگ تر قوتابخانه‌ نه‌  كو هه‌ر ژ بچيكاتى زاروك تێدا فێرى ره‌وشت و زانينێ دبيت و ئه‌ڤ قوتابخانه‌ ژ گرنگترين دام و ده‌زگه‌هانه‌ ژ به‌ر گرنگيا وان د روشه‌مبير كرن و تێگه‌هاندنا زاروكان هه‌تا ژييه‌كى كو بشێن ئه‌و بخو خو پێشبێخن، هه‌روه‌سا ژ رێكێن دى يێن زانينێ پێ بده‌ست مه‌ دكه‌ڤيت په‌يمانگه‌ه و زانكو و هه‌روه‌سا خاندنا په‌رتوكێن گشتى و روژنامه‌ و گوڤار هو هه‌تا دوماهيێ ژ وان رێكان يێن پێ مروڤ پێزانينا پێ وه‌رگريت, ئێك ژ گوتنێن بابێ روحى يێ نه‌ته‌وا كورد مه‌لا موسته‌فا بارزانى ل سه‌ر زانينێ و قوتابيان دبێژيت ( قوتابى‌ سه‌رێ رمێنه‌ دهه‌مى شوره‌ش و خه‌باتاندا).
======================================================================
دارشتن ل سه‌ر زانين / دارشتن لسه‌ر زانين / دارشتن لسةر زانين / دارشتن ل سةر زانين / دارشتن ل سه ر زانين / دارشتن لسه ر زانين

جه‌ژنا نه‌وروزێ


جه‌ژنا نه‌وروزێ




وه‌رزێ بهارێ هه‌ر سال هه‌ر ل روژا جه‌ژنا نه‌وروزێ و هه‌وروه‌سا جه‌ژنا ده‌يكێ ل 21 ئادارێ ده‌ست پێ دكه‌ت كو تێدا ئه‌م دياريان بو ده‌يكێن خو دبه‌ين و هه‌روه‌سا ئاگرێ نه‌ورێزێ تێدا گه‌ش دكه‌ين و دناڤ ديمه‌نێن جوانێن كوردستانێ گه‌شت و سه‌يرانان دگه‌ل خێزان و كه‌س و كار و هه‌ڤالێت خو دبورينين, چونكى دڤى وه‌رزى دا كه‌سكاتى شين دبيت و كوليلك ڤه‌دبن و سروشت ب جوانترين شێوه‌ ب گول و دار و كه‌سكاتيێ خو دخه‌ملينيت.
بوهار وه‌رزێ جوانيێ يه‌ وه‌رزێ گه‌شت و گوزارێ يه‌ وه‌رزێ ده‌ركه‌تنا يه‌ جوانترين وه‌رزێ سالێ يه‌ و ب تايبه‌ت روژا نه‌وروزێ تێدا سه‌قا و پلا گه‌رميێ د گونجاينه‌، نه‌وروز ئه‌و روژه‌يه‌ پچه‌ك خه‌مێن هه‌ژاران ڤه‌دره‌ڤينيت ژ ديركه‌تن ژ نه‌ خوشيان و دلگرانيێ و بێ هيڤيبوون و نه‌خوشى و ئاسته‌نگێن ژيانێ، و هيڤيه‌كا دى د دلان دا چێدكه‌ت بو پاشه‌روژه‌كا گه‌شتر.

سروشتێ كوردستانێ گه‌له‌كێ جوانه‌ و جوانترين ده‌م ژێ نه‌وروزه‌‌ و ئێك ژ ئه‌ركێن ڤێ ژينگه‌ها جوان و بوهارێ ل سه‌ر مه‌ پارێزيێ ژ جوانيا وێ و پاقژيا بكه‌ين و ل شينا ئه‌م ڤێ بوهارێ و سروشتى كرێت و پيس بكه‌ين به‌روڤاژى ئه‌م سه‌ره‌رايى پاقژ راگرتنا وێ هه‌ولبده‌ين پاقژ تر و جوانتر بكه‌ين ب دار نه‌ برينێ و نه‌ هاڤێتنا پاشماوه‌ و گلێشى و هه‌روه‌سا هشيارى ئاگر به‌ربينێ بين, داكو ئه‌ڤ سروشتێ جوان و بوهارا ره‌نگين و نه‌وروزا خوش بو مه‌ خوشتر لێبهێت و سالێن بهێت جانترر ببيت.
========================================================================


دارشتن لسه‌ر جه‌ژنا نه‌وروزێ ، دارشتن ل سه‌ر جه‌ژنا نه‌وروزێ ، دارشتن لسةر جةشنا نةورزى ، دارشتن لسه ر جه شنا نه وروزى ، دارشتن ل سةر جه شنا نه وروزئ ، جةزنا نةوروزئ ، جةشنا نةوروزى 

كورد


كورد



نه‌ژادێ كوردا:
بشێوه‌ كێ زانستانه‌ ئه‌ ڤ بابه‌ ته‌ نه‌ هاتيه‌ نڤيسين به‌ لكو هه‌ ركه‌ سێ ڤياى بنڤيست لديف حه‌ زا خو نڤيسيه‌ مه‌ هنده‌ ك بير و بوچون هه‌ نه‌ ئه‌ فسانه‌ نه‌ : بيروبوچونا دپه‌ رتوكا مه‌ سعودى دا مروج الذهب ج2 ص 123 ومن الناس من الحقهم بائماء سليمان -عليه السلام- حين سلب ملكه ووقع على امائه العفاريت) ئه‌ ڤ بيرو بوچونه‌ بيروبوچونه‌ كا خه‌ له‌ ته‌ چونكى:
1- سليمان -عليه السلام- يێ مه‌ عسومه‌ .
2- جوتبون دناڤبه‌ را ئه‌ جنه‌ و مروڤاندا چێنابت.
3- زمانێ سليمان -عليه السلام- عبرى بويه‌ .
هه‌ روه‌ ها كه‌ سه‌ كێ دى يناڤێ (محمد بن على القمي –الشيعي-)دپه‌ رتوكا خودا (علل الشرائع حدثنا سعد بن عبدالله بن احمد: وقلت له ان عندنا قوما يقال لهم الاكراد سجسرون بالبيع فنبايعهم.فقال:لا تخالطهم فإنهم حي من الجن كشف عنهم الغطاء هه‌ روه‌ ها مه‌ سعودى دبێذت كورد د ئه‌ سل دا عه‌ ربن . ڤه‌ دگه‌ رن بو (ربيعه‌ بن نزار القحطاني) كو عه‌ دنانى لباكورينه‌ و قه‌ حتانى لباشورينه‌ و هه‌ ردوكان كوچكرينه‌ لديف ئاڤ و چاندنێ . به‌ لێ ئه‌ ڤ بوچونه‌ ذى يا خه‌ له‌ ته‌ چونكى كورد هندو ئوروپينه‌ و عه‌ ره‌ ب سامينه‌ ڤه‌ دگه‌ رن بو سام كورێ نوحى.
محمد أمين زكي دپه‌ رتوكا خودا دبێذيت:( كوردستان لاندكا دووێ يا مروڤاتييه‌ ) نه‌ جاتێ كوردا دڤه‌ گه‌ ريته‌ توركيا دبێذيت كورد لده‌ ڤه‌ را شه‌ رنه‌ خێ بوينه‌ و لوێرێ ئاكنجيبوينه‌ ده‌ مێ توفانا نوحى (عليه السلام) چێبوى لسه‌ ر چيايێ جودى ئه‌ ڤ پاپوره‌ راوه‌ ستيايه‌ قال تعالى :(( واستوت على الجودي )) . شه‌ ره‌ فخانێ به‌ دليسى دشه‌ ره‌ فنامێدا و فردوسى دشاهنامێدا دبێذن : نه‌ جاتێ كوردا دگه‌ ريت بو ميديا. وميدى ده‌ وله‌ ته‌ كا مه‌ زن بويه‌ نێزيكى 150 سال حوكم كريه‌ لسه‌ ر ده‌ ستێ ده‌ وله‌ تا ميديا ده‌ وله‌ تا ئاشوريا هاتييه‌ هه‌ رفاندن ل سالا 550 پ.ز ئه‌ ڤ بيرو بوچونه‌ نه‌ يا درسته‌ چونكه‌ كورد بتنێ نه‌ ميدينه‌ .

كوردستان
كوردستان : په‌ يڤه‌ كا فارسيه‌  ژ دوو برگا پێك دهێت –كورد و ستان – كورد ( مێژوو و زمان و كه‌ لتور و نه‌ ته‌ وه‌  ..) ستان بمانا جهێ ئاكنجيبونێ.
په‌ يڤا كورد په‌ يڤه‌ كا نيه‌ :
1- سومه‌ ريا دگوتێ: بكورا
2- ئاشوريا دگوتێ: بكورتى
3- بابليا دگوتێ: بڤاردوو
4-  ئه‌ غريقيا دگوتێ: بكوردش
5- عه‌ ره‌ با دگوتێ: أراچي الكرديه‌
6- توركا دگوتێ: توركێن چيا

ئێكه‌ م جار په‌ يڤا كوردستان ل سه‌ رده‌ مێ ده‌ وله‌ تا سه‌ لجوقياندا ژ لايێ (شاه سه‌ نه‌ جه‌ ر) ل چه‌ رخێ دوازدێ زايينى هاتيه‌  بكارئيان.
گه‌ له‌ ك شينوار هه‌ بوينه‌  يێن بوينه‌  به‌ لگه‌  كو كورد يێن هه‌ ين:
وه‌ ك ده‌ وله‌ تا:( ميدي- كاردوخي – سوبارتا – لولوي – گوتى ......)
كوردستان ژ پێنج پارچا پێك دێت:
كوردستانا :( عراق- ئيران-سوريا-توركيا-ئه‌ رمينيا)
روبه‌ رێ كوردستانا مه‌ زن دگه‌ هيته‌  نێزيك k\m3 500.000  و بڤى شێوه‌ ى يا دابه‌ شكريه‌ :
1- كوردستانا توركيا k\m3 194000
2- كوردستانا ئيرانێ k\m3 124000
3-  كوردستانا عيراقێ k\m3 72000
4- كوردستانا سوريا k\m3 18000
5- كوردستانا ل سوڤيێتى k\m3 8000

* شوێنێ جوگرافى يێ كوردستانێ ... كوردستان دكه‌ ڤيته‌  دلێ كێشوه‌ رێ ئاسيا
درێژى 37-46 پله‌  ژ سه‌ دێ                     پانى 34-39 پله‌  ژ سه‌ دێ
* ئه‌ و پارێزگه‌ هێن كورد لێ دژين:
1- توركيا ( سلوپى – وان – ديار به‌ كر(ئامه‌ د) – ئورفا – ئورميه‌  – مالاتيا ..........)
2-  ئيرانێ ( مهاباد – سنه‌  – سنندج – سنه‌  –ئيلام – كرمنشاه – بوكان – سقز ....)
3- عيراقێ (دهوك – هه‌ ولێر – سلێمانى – كه‌ ركوك – موسل )
4- سوريا ( قامشلو – حه‌ له‌ ب – حمص – حمى – عفرين – عامود – دێرك ......)
5- ئه‌ رمينيا ( ئێريڤان (نه‌ وجه‌ وان)
* مه‌ زنترين روبارێن دكوردستانێدا دبورن:
1-  ئاراس:ئه‌ ڤ ريباره‌  ژ هه‌ رێما (بينگول) لتوركيايێ دهێت و دچيته‌  ده‌ ريا قه‌ زوين و درێژاهيا ڤى ريبارى 920 كم.
2- ديجله‌ : ژده‌ ريا جولجوك (جوله‌ مه‌ رگ) نزيك باژێرى دياربه‌ كرێ و دكه‌ ڤيته‌  سه‌ ر كه‌ نداڤا عه‌ ره‌ بى و لعيراقێ دبيته‌  پێنج جوك ( خابور-زێ مه‌ زن-زێ بچيك-سيروان-عڤيم)
3-  ئوزون: دكه‌ ڤيته‌  لسه‌ ر كوردستانا ئيرانێ.
* سودێن و مفايێن ريبارا:
1- گرنگيا بكارهێنانا وێ دبوارێ چاندنێ دا.
2- گرنگيا خو هه‌ يه‌  دبوارێ گه‌ شت و گوزاريدا.
3- بو په‌ يداكرنا كاره‌ بێ.
* سامانێن سروشتى لكوردستانێ:
1- عيراق (كه‌ ركوك و موسل)
2- توركيا ( باتمان)
3- ئيران (مهاباد)
4-  سوريا (دێرك)

ده‌ وله‌ تا ميديا:

ئه‌ ڤ ده‌ وله‌ ته‌  يا هاتيه‌  دامه‌ زراندن ل لايێ ئيرانێ ل باژێرێ هه‌ مه‌ دان يا نوكه‌ .ده‌ وله‌ تا ميدى ب ڤه‌ له‌ ك ناڤا دهێته‌  نڤيسين و دياركرن (ئه‌ ڤبه‌ تانا – ئه‌ كباتا) .وتا نوكه‌  شينوارێن ده‌ وله‌ تا ميدى ماينه‌  بو ئێكه‌ م جار ناڤێ ميديا هاتيه‌  دياركرن دتێكستێن مێژويدا لسه‌ ر ده‌ مێ شاهێ ئاشورى (شلمه‌ ن نه‌ صرێ چارێ) ل 835 پ.ز  ئێكه‌ م جار په‌ يڤا ميدى دهێته‌  بكارهينان ويێ وه‌ سفكرى كو ملله‌ ته‌ كێ خودان شيانن و ڤه‌ له‌ ك تێكه‌ لى هه‌ يه‌  دڤه‌ ل ملله‌ تێن دى يێن كوردا وه‌ كى ئوراشوكو -وان يا نوكه‌ - پايته‌ ختێ وا بويه‌ .
هه‌ روه‌ ها لسه‌ رده‌ مێ شاه (ئه‌ سه‌ رحه‌ دون) په‌ يمانه‌ ك هاته‌  ڤرێدان دناڤبه‌ را وا و ميديا دا بناڤێ په‌ يمانا (دوستانه‌ ).
مێژوو نڤيسێ ناڤدار هيرودوس (به‌ رنياس ب بابێ مێژووێ) په‌ يڤا ميدى هاتيه‌  بكارهينان بناڤێ (مادا يان مادانى) رامانا وێ چه‌ له‌ نڤ يان زيره‌ ك .ميديا هه‌ مه‌ دان كريه‌  پايته‌ خت كو دكه‌ ڤيته‌  ئه‌ ڤغانستانێ ژلايێ روژهه‌ لاتى ڤه‌  و ده‌ ريا سپى ژلايێ روژئاڤاى ڤه‌  و ژلايێ باكورى ڤه‌  دكه‌ ڤيته‌  وێ ده‌ ڤه‌ رێ ئه‌ وا دبێژنێ كودوس (ئاراس) و ژلايێ باشورى ڤه‌  دڤه‌ هيته‌  كه‌ نداڤا عه‌ ره‌ بى .
رامانا ناڤێ هه‌ مه‌ دان دهێت ب(كومبون) چونكى ڤه‌ له‌ ك ملله‌ تێن كوردا لێ كوم دبن ل سه‌ رده‌ مێ (دياكو)ى لسالا 708 پ.ز وه‌ كو ژێده‌ رێن مێژووى دياركرين .دياكو شيايه‌  له‌ شكه‌ ره‌ كێ باش بدامه‌ زرينيت بهاريكاريا ميتانيا .دا هێرشێ ببنه‌  سه‌ ر پايته‌ ختێ ده‌ وله‌ تا ئاشوريا (موسل). ده‌ وله‌ تا ئاشورى هه‌ لوه‌ شيا لسالا 550 پ.ز
ميديا ئاينێ خو يێ تايبه‌ ت هه‌ بو ئه‌ وژى ئايينێ (ميتراى)بو.كو باوه‌ ريا هه‌ ى ب دوو خودايا (خودايێ باشيێ) و (خودايێ خرابيێ) بشتى هينڤێ دئێته‌  ڤهورين بو زه‌ راده‌ شتيێ يان (مه‌ زده‌ كى) و پاشى دبنه‌  يه‌ زيدى.
هه‌ روسا ميديا نڤيسينه‌ كا تايبه‌ ت هه‌ يه‌  دبێژنێ (الاورارتيه‌  الهيروڤليفيه‌ ) ويا دياره‌  كو خودان شارستانيه‌ تن.
سه‌ باره‌ ت جلوبه‌ رڤێن ميديا: جلوبه‌ رڤێن تايبه‌ ت هه‌ بون كو زه‌ لاما رهێن خو درێژ و سور دكرن و كولاڤێن قوچه‌ كى و كراسه‌ كێ كورت دكرنه‌  لبه‌ خو.يێن زه‌ نڤين كه‌ ڤلێ پلنڤى دكرنێ ێين هه‌ ژار يێ په‌ زى دكرنێ.
پێلاڤێن وان ب(كه‌ عب) بون و سه‌ رێ پێلاڤێ درێژ و په‌ حن بون
ده‌ وله‌ تا ميدى دهێته‌  هه‌ لوه‌ شادندن لسه‌ ر ده‌ ستێ ده‌ وله‌ تا ئه‌ خمينى.

ده‌ وله‌ تا كاردوخى:
زه‌ ينه‌ فون ل باژێرێ (ئه‌ سينا) ژ دايكبويه‌  لسالا 355-430 پ.ز له‌ شكه‌ ره‌ ك بو ژ سوپايێ ئه‌ غريقى مێژوو نڤيس بويه‌  وئيك ژقوتابيێن سوقراتى يه‌  . زه‌ ينه‌ فونى پيته‌  دايه‌  بوارێ له‌ شكه‌ رى و فه‌ لسه‌ فى .
هه‌ روسا دكتێبا خودا يا يناڤێ (ئاناباسيس) به‌ حسا وى شه‌ رى كريه‌  ئه‌ وێ هاتيه‌  ناڤكرن ب (كوناكسا يان كبادوكيا) ئه‌ وێ دناڤبه‌ را ئيمبراتوريا ئه‌ خمينى و ئه‌ غريقيدا ب هاريكاريا كورشێ ئێكێ ل سالا 401 پ.ز  ود ئه‌ نجامێ ڤى شه‌ ريدا كورش دهێته‌  كوشتن چونكى كورشى حه‌ زدكر جهێ برايێ خو ئه‌ رده‌ شيرى بڤريت
دڤى شه‌ ريدا ئه‌ غريقى ڤه‌ له‌ ك خوساره‌ ت يون و سه‌ ركردێ وان هاته‌  كوشتن پشتى هينڤێ زه‌ ينه‌ فون جهێ وى دڤرريت ل (حه‌ ملا سه‌ د هزار له‌ شكه‌ رى) .
زه‌ ينه‌ فون بشێوه‌ يه‌ كێ جوان به‌ حسا كاردوخيا دكوت دبێژت:( كاردوخى ئه‌ و ملله‌ تن لده‌ مێ شه‌ ريدا ناترسن هه‌ روه‌ ها دڤوره‌ پانا شه‌ ريدا هنده‌ ك چه‌ كا بكردينن وه‌ كو تيركوڤان و مه‌ نجه‌ نيقا ئانكو (القوس و المنجل) هه‌ روه‌ هاسترانێن له‌ شكه‌ رى بكاردينان.
 هه‌ روه‌ ها زه‌ ينه‌ فونى بشێوه‌ كێ جوان به‌ حسا ئافره‌ تا كورد كريه‌  كو هيچ جێوازى دناڤبه‌ را ئافره‌ تا كورد ئافره‌ تێن ديدا نينه‌ .كو كارێن خو دكه‌ ت و زاروكێن خو بخودان دكه‌ ت و دڤه‌ ل زه‌ لامێ خو كار دكه‌ ت .
و ژێده‌ را بومه‌  دياركرينه‌  كو كاردوخيا (مه‌ ى) به‌ رهه‌ مئينايه‌  ژبه‌ ركو ئه‌ ڤ ده‌ ڤه‌ ره‌  يا ده‌ وله‌ مه‌ ند بو ب ترى و هه‌ روه‌ ها كاردوخى ئه‌ و ملله‌ ت بو هاتيه‌  نياسين ب شارستانيه‌ تێ بتايبه‌ تێ دبوارێ ئه‌ ندازه‌ يدا.
----------------------------
تێبينى:بو پتر پێزانينا لدور ده‌ وله‌ تا كاردوخى سه‌ حكه‌  په‌ رتوكا مه‌ نهه‌ جى (كوردولوجى) يا قاسم به‌ روارى.

شينوارێن كوردستانێ:
تا ئه‌ ڤرو لێڤه‌ ريانا شينوارا لكوردستانێ يا به‌ رده‌ وامه‌  و هه‌ ر ئێك ئه‌ ڤان ژێده‌ ران لديڤ حه‌ زا خو مێژوا وێ ده‌ ستنيشان دكه‌ ت و كوردستان يا ده‌ وله‌ مه‌ نده‌  ب شينوارا.

1- شكه‌ فتا شانه‌ ده‌ ر: ئه‌ ڤ شكه‌ فته‌  دكه‌ ڤيته‌  چيايێ برادوست ياكو لده‌ ڤه‌ را مێرڤه‌ سور بو ئێكه‌ م جار زانكويا ئه‌ مريكى (كولومبيا) ڤه‌ كولين لڤێ شكه‌ فتێ كريه‌  بسه‌ روكاتيا رالف سولبكى ل سالا 1957-1961. سه‌ باره‌ ت ژيێ ڤێ شكه‌ فتى هنده‌ ك ژێده‌ ر دبێژن شه‌ ش هزار و هنده‌ ك چل هزار و هنده‌ ك حه‌ فتێ هزار و...... هه‌ روسا بو ئێكه‌ م جار هه‌ ستيك لێ هاتينه‌  ديتن كو دڤه‌ رنه‌  مروڤێ نياندرتال و دبێژنێ نياندرتال ژبه‌ ر ناڤێ شكه‌ فته‌ كێ ل ئه‌ لمانيا كو ئيكه‌ م جار هه‌ ستيكێن مروڤا لێ هاتبونه‌  ديتن . لديڤ ليكولينا سويلكى شانه‌ ده‌ ر كره‌  چارچين  چينێن A,B, C-D يێن:
 A-دزڤريته‌  چه‌ رخێ به‌ رى يێ كه‌ ڤن.
 B-دزڤريته‌  كه‌ رخێ به‌ رى يێ ناڤه‌ راست.
 C.D-دزڤريته‌  چه‌ رخێ يێ نوى .
 هه‌ روه‌ ها لڤێ شكه‌ فتێ هه‌ ستيكێن بچيكه‌ كێ شه‌ ش هه‌ يڤى هاتبو ديتن . ئه‌ ڤ شكه‌ فته‌  13 هه‌ تا 14 مه‌ ترا هاتبو كولان وليف زانياريێن سويلكى لڤێ شكه‌ فتێ توڤێن روه‌ كێ سروشتى و ڤه‌ نم جه‌ هى هاتبونه‌  ديتن بو مه‌ دياردبيت كو ژيانا خه‌ لكێ كوردستانێ لسه‌ ر چاندنێ بو.
2-شكه‌ فتا هزارمێرد:ئه‌ ڤ شكه‌ فته‌  دكه‌ ڤيته‌  پارێزڤه‌ ها سلێمانيێ و دوو بوچون لدور ناڤلێ ڤێ شكه‌ فتێ هه‌ نه‌                                     
    1-ژبه‌ ر روبه‌ رێ وێ يێ پان و مه‌ زن
    2-دڤێ شكه‌ فتێ دا سه‌ ركرده‌ كى هزار له‌ شكه‌ ر هه‌ بون وراهێنان پێ دكرن
لديف ڤه‌ كولينێن ئاكيولوجى يێن ئه‌ مريكى ئه‌ وێن هاتينكرن لڤێ شكه‌ فتێ ل سالا 1928 بسه‌ روكاتيا ئاى.ئى.جارودروتى كو ژيێ ڤێ شكه‌ فتێ دزڤريته‌  100000 سالا ل به‌ رى زاينى هه‌ روه‌ ها پشتى وى زانكويا شيكاڤو  ب بسه‌ روكاتيا ئار.جي رابويه‌  بدياركرنا ڤێ شكه‌ فتێ كو هنده‌ ك ژ كه‌ لوپه‌ لێن به‌ رى لێ هاتينه‌  ديتن دزڤرنه‌  چه‌ رخێ به‌ رى يێ كه‌ ڤن.هه‌ وه‌ ها شينوار دياردكه‌ ن كو وان مريێن خو دشكه‌ فتاندا دڤه‌ شارتن.
3-ڤوندێ چه‌ رمو: ئه‌ ڤ ڤونده‌  ئێكه‌ م ڤونده‌  ل جيهانێ كو چاندن لێ هاتبه‌  كرن كو 7000 سالا به‌ رى زاينى ژيان لڤى ڤوندى هه‌ بويه‌  كو دكه‌ ڤيته‌  چه‌ مچه‌ مال نێزيكى كه‌ ركوكێ روبه‌ رێ وێ k\m312000 تا k\m316000
ل سالا 1907 تا 2003 ڤه‌ كولينێن زانكويا شيكاڤو به‌ رده‌ وام بوينه‌  لسه‌ ر شينوارا لده‌ ڤه‌ را كوردستانێ و دڤان ڤه‌ كولينادا دياربويه‌  20 تا 30 خانيا هاتبونه‌  چێكرن ژ ته‌ قن و له‌ ڤه‌ نا وبشيوێ وه‌ كى هێكێ و 100 هه‌ تا 150 كه‌ س لێ ژياينه‌  .
وه‌ كو ژێده‌ رێن عه‌ ره‌ بى دياردكه‌ ن كو ڤوندێ ئه‌ ريحا كو دكه‌ ڤيته‌  فه‌ له‌ ستينێ ئێكه‌ م ڤوند بوند بويه‌  چاندن لێ هاتيه‌  كرن وه‌ كو دياره‌  ڤوندێ چه‌ رمو ژێ كه‌ ڤنتره‌  .
دڤوندێ چه‌ رمودا هنده‌ ك كه‌ ل و په‌ لێن چاندنێ لێ هاتينه‌  ديتن ئه‌ وژى شالوك و داس و دستار بوينه‌  .بو ئێكه‌ م جار به‌ ركێن فسته‌ ق و زه‌ يتونا لێ هاتينه‌  ديتن كو دهێنه‌  بكارهينان بو چاره‌ سه‌ ركرنا نه‌ خوشيێن پيستى و مه‌ فاسلا و هه‌ روه‌ ها هه‌ ستيكێن ڤيانه‌ وه‌ را ل كوردستانێ ديتينه‌  وه‌ ك:ده‌ يناسورا.